Grounding Translation in Commentaries
Why do we need this?
Machine Translation is not very reliable for many reasons such as:
- it lacks general understanding of texts,
- it reproduces issues inherited from bad translations in the training data
- it doesn’t justify its comprehension of the text.
Basic Translation Prompt
Translate the following:
ཇི་ལྟར་མཐོང་ཐོས་ཤེས་པ་དག །
འདིར་ནི་དགག་པར་བྱ་མིན་ཏེ། །
འདིར་ནི་སྡུག་བསྔལ་རྒྱུར་གྱུར་པ། །
བདེན་པར་རྟོག་པ་བཟློག་བྱ་ཡིན། །
Claude Sonnet Answer
This appears to be a verse in Classical Tibetan, likely from a Buddhist philosophical text. Here’s the translation:
“What is seen, heard, and known
Is not to be negated here.
What is to be reversed here is
The conception of truth as a cause of suffering.”
LLMs get the last sentence wrong nearly every time. The meaning of the verse 3 and 4 is that we need to overcome our tendency to think of these experiences as being truly real, since that misconception causes suffering.
Looking for a solution
We can make MT more reliable by grounding it in authoritative references such as traditional commentaries. Since LLMs generate tokens based on the “context” or previous tokens, asking the LLM to translate commentaries and to summarize them will provide correct context that will positively influence the translation task.
Prompt with Chain of Thoughts:
Here's a stanza in Tibetan and three commentaries. Give me the following:
A. a translation of each commentary,
B. A combined commentary explanation sentence by sentence,
C. a word by word gloss (list formatted as <word> - <gloss>),
D. a plain English translation,
E. a literal translation in stanza,
F. a fluent translation in stanza.
Format the output in MD.
Text: ཇི་ལྟར་མཐོང་ཐོས་ཤེས་པ་དག ། འདིར་ནི་དགག་པར་བྱ་མིན་ཏེ། ། འདིར་ནི་སྡུག་བསྔལ་རྒྱུར་གྱུར་པ། ། བདེན་པར་རྟོག་པ་བཟློག་བྱ་ཡིན། །
Commentary 1: ཇི་ལྟར་མཐོང་ཐོས་དང་ཤེས་པ་འདི་དག་མ་བརྟག་ཉམ་དགའ་ཙམ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་བརྗོད་ན་ནི།འདིར་ནི་དགག་པར་བྱ་བ་མིན་ཏེ་དེ་དག་དགག་མི་ནུས་ལ་དགག་ཀྱང་མི་དགོས་པའི་ཕྱིར། འོ་ན་ཅི་ཞིག་འགོག་ཅེ་ན། འདིར་ནི་སྔུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱུར་གྱུར་པ་དངོས་པོ་ཀུན་ལ་དེར་ཞེན་གྱི་བདེན་པར་རྟོག་པ་བཟློག་བྱ་ཡིན་ནོ། །འདིར་མཐོང་བ་མངོན་སུམ་དང༌། ཐོས་པ་གང་ཟག་གཞན་ལས་དང༌། ཤེས་པ་རྗེས་དཔག་ཚད་མའི་སྒོ་ནས་བཞག་པའི་ཐ་སྙད་ལ་འགྲེལ་ བས་བཤད་དོ། །
Commentary 2: འདི་ལྟར་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨོས་ཏེ། མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་ལ་སོགས་པ་ཀུན་རྫོབ་ནི་འདིར་མི་འགོག་པའི་ཕྱིར་དང་། འོ་ན་འདིར་ཅི་ཞིག་འགོག་སྙམ་པ་ལ། འདིར་ནི་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨོས་ཏེ། འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བའི་རྒྱུ་དངོས་པོར་ཞེན་པ་དགག་པའི་ཕྱིར། ཡང་དག་པའི་རང་བཞིན་འགོག་གོ་སྙམ་དུ་བསམས་པའོ།
Commentary 3: གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ན་ཡང་ཤེས་པ་རིག་པ་མེད་ན་དེ་ཇི་ལྟར་མཐོང་ངོ་འདི་ཐོས་སོ་འདི་ཤེས་སོ་ཞེས་བྱ་བའི་ཐ་སྙད་དུ་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་གསུངས་སོ། ། མཐོང་བ་ལ་སོགས་པའི་ཐ་སྙད་དག་འཇིག་རྟེན་འདིར་དགག་པར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་དེ་ཁོ་ནའོ། ། འོན་ཀྱང་འདིར་ནི་འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་མ་ལུས་པའི་རྒྱུར་འགྱུར་བའི་དངོས་པོར་ཀུན་རྟོག་པ་ནི་གདོན་ཆེན་པོས་བདེན་པ་ཉིད་དུ་སྒྲོ་བཏགས་པ་བྱས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་དགག་པར་བྱ་བ་ཡིན་པས་སྐྱོན་མེད་དོ། ། གཞན་ཡང་ཁྱོད་ཀྱིས་ཇི་སྐད་དུ། གལ་ཏེ་འཁྲུལ་པ་ཡང་མེད་ན། ། ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་བརྗོད་པ་དེ་ལ་ཡང་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ།```
Claude Sonnet Answer:
I’ll help break this down comprehensively. Let me analyze and translate this material systematically.
A. Translation of Commentaries
Commentary 1:
“When discussing these experiences of seeing, hearing, and knowing merely in terms of their unconsidered, superficial aspects, they are not to be negated here, as they cannot and need not be negated. Then what is being negated? Here, what is to be reversed is the conception of truth that clings to all phenomena as being true, which becomes the cause of suffering. Here, the commentary explains the conventional designations established through direct perception (seeing), learning from others (hearing), and valid inference (knowing).”
Commentary 2:
“This is stated thus and so forth: Because conventional [reality] of seeing, hearing, and so forth is not negated here, and in response to wondering ‘Then what is being negated here?’, it is stated ‘Here…’ and so forth. It is intended to mean that the true nature is negated in order to negate the clinging to things as real, which is the cause of all suffering.”
Commentary 3:
“If so, then if there is no consciousness or awareness, how could there be conventional expressions such as ‘this is seen,’ ‘this is heard,’ ‘this is known’? Thus it is stated ‘Just as…’ and so forth. The conventional designations of seeing and so forth are indeed not to be negated in this world. However, here what is to be negated is the superimposition of truth by the great demon of conceptualizing things as truly existent, which becomes the cause of all samsaric suffering. Thus there is no fault. Furthermore, regarding what you stated about ‘If there were also no delusion…’ and so forth…”
B. Combined Commentary Explanation
- “ཇི་ལྟར་མཐོང་ཐོས་ཤེས་པ་དག །”
- The conventional experiences of seeing, hearing, and knowing as they appear in everyday life are being discussed.
- These are understood through direct perception, verbal testimony, and inference respectively.
- “འདིར་ནི་དགག་པར་བྱ་མིན་ཏེ། །”
- These conventional experiences themselves are not what needs to be negated
- They are valid on the conventional level and serve a practical purpose
- “འདིར་ནི་སྡུག་བསྔལ་རྒྱུར་གྱུར་པ། །”
- What actually needs to be addressed is that which becomes a cause of suffering
- This refers to our conceptual overlay onto these experiences
- “བདེན་པར་རྟོག་པ་བཟློག་བྱ་ཡིན། །”
- The target of negation is specifically the conception that grasps at these phenomena as truly existent
- This grasping at true existence is what needs to be reversed
C. Word by Word Gloss
ཇི་ལྟར་ - just as, however མཐོང་ - seeing ཐོས་ - hearing ཤེས་པ་ - knowing དག - plural marker འདིར་ - here ནི་ - topic marker དགག་པར་ - to negate བྱ་ - to do མིན་ - is not ཏེ་ - and, but སྡུག་བསྔལ་ - suffering རྒྱུར་ - as cause གྱུར་པ་ - become བདེན་པར་ - as true རྟོག་པ་ - conception བཟློག་བྱ་ - to be reversed ཡིན་ - isD. Plain English Translation
“We’re not trying to deny our basic experiences of seeing, hearing, and knowing things. Rather, what we need to overcome is our tendency to think of these experiences as being truly real, since that misconception causes suffering.”
E. Literal Translation (Stanza)
Whatever is seen, heard, and known,
Here is not to be negated indeed;
Here, that which becomes cause of suffering,
Conceiving as true is to be reversed.F. Fluent Translation (Stanza)
Our senses perceive the world around,
These experiences we need not deny;
But grasping at truth where none is found
Brings suffering—this we must rectify.
Example in French
Prompt
Voici une strophe en tibétain et trois commentaires. Donnez-moi ce qui suit :
A. une traduction de chaque commentaire,
B. une explication combinée des commentaires phrase par phrase,
C. une glosse mot a mot (formaté sous la forme <mot> - <glossaire>),
D. une traduction en francais simple,
E. une traduction littérale en strophe,
F. une traduction fluide en strophe.
Formatez en Markdown (MD).
Texte:
ཇི་ལྟར་མཐོང་ཐོས་ཤེས་པ་དག ། འདིར་ནི་དགག་པར་བྱ་མིན་ཏེ། ། འདིར་ནི་སྡུག་བསྔལ་རྒྱུར་གྱུར་པ། ། བདེན་པར་རྟོག་པ་བཟློག་བྱ་ཡིན། །
Commentary 1:
ཇི་ལྟར་མཐོང་ཐོས་དང་ཤེས་པ་འདི་དག་མ་བརྟག་ཉམ་དགའ་ཙམ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་བརྗོད་ན་ནི།འདིར་ནི་དགག་པར་བྱ་བ་མིན་ཏེ་དེ་དག་དགག་མི་ནུས་ལ་དགག་ཀྱང་མི་དགོས་པའི་ཕྱིར། འོ་ན་ཅི་ཞིག་འགོག་ཅེ་ན། འདིར་ནི་སྔུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱུར་གྱུར་པ་དངོས་པོ་ཀུན་ལ་དེར་ཞེན་གྱི་བདེན་པར་རྟོག་པ་བཟློག་བྱ་ཡིན་ནོ། །འདིར་མཐོང་བ་མངོན་སུམ་དང༌། ཐོས་པ་གང་ཟག་གཞན་ལས་དང༌། ཤེས་པ་རྗེས་དཔག་ཚད་མའི་སྒོ་ནས་བཞག་པའི་ཐ་སྙད་ལ་འགྲེལ་ བས་བཤད་དོ། །
Commentaire 2:
འདི་ལྟར་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨོས་ཏེ། མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་ལ་སོགས་པ་ཀུན་རྫོབ་ནི་འདིར་མི་འགོག་པའི་ཕྱིར་དང་། འོ་ན་འདིར་ཅི་ཞིག་འགོག་སྙམ་པ་ལ། འདིར་ནི་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨོས་ཏེ། འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བའི་རྒྱུ་དངོས་པོར་ཞེན་པ་དགག་པའི་ཕྱིར། ཡང་དག་པའི་རང་བཞིན་འགོག་གོ་སྙམ་དུ་བསམས་པའོ།
Commentaire 3:
གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ན་ཡང་ཤེས་པ་རིག་པ་མེད་ན་དེ་ཇི་ལྟར་མཐོང་ངོ་འདི་ཐོས་སོ་འདི་ཤེས་སོ་ཞེས་བྱ་བའི་ཐ་སྙད་དུ་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་གསུངས་སོ། ། མཐོང་བ་ལ་སོགས་པའི་ཐ་སྙད་དག་འཇིག་རྟེན་འདིར་དགག་པར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་དེ་ཁོ་ནའོ། ། འོན་ཀྱང་འདིར་ནི་འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་མ་ལུས་པའི་རྒྱུར་འགྱུར་བའི་དངོས་པོར་ཀུན་རྟོག་པ་ནི་གདོན་ཆེན་པོས་བདེན་པ་ཉིད་དུ་སྒྲོ་བཏགས་པ་བྱས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་དགག་པར་བྱ་བ་ཡིན་པས་སྐྱོན་མེད་དོ། ། གཞན་ཡང་ཁྱོད་ཀྱིས་ཇི་སྐད་དུ། གལ་ཏེ་འཁྲུལ་པ་ཡང་མེད་ན། ། ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་བརྗོད་པ་དེ་ལ་ཡང་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ།
Claude Sonnet
Je vais vous aider à analyser ce texte tibétain et ses commentaires de manière structurée.
A. Traduction des commentaires
Commentaire 1
“En ce qui concerne ce qui est vu, entendu et connu, quand on en parle simplement du point de vue de l’expérience non analysée, il ne s’agit pas ici de les nier car on ne peut pas les nier et il n’est pas nécessaire de les nier. Alors que nie-t-on ? Ici, ce qu’il faut réfuter est la conception de la vérité [intrinsèque] qui s’attache à tous les phénomènes comme étant réels, ce qui est la cause de la souffrance. Le commentaire explique que ‘voir’ fait référence à la perception directe, ‘entendre’ à ce qui vient des autres personnes, et ‘connaître’ aux conventions établies par inférence valide.”
Commentaire 2
“Ainsi est-il dit etc. : puisqu’ici on ne réfute pas les conventions relatives comme ce qui est vu et entendu, etc., alors que réfute-t-on ici ? Comme il est dit ‘ici’ etc., c’est pour réfuter l’attachement aux choses comme étant la cause de toute souffrance qu’on réfute leur nature intrinsèquement réelle.”
Commentaire 3
“Si tel est le cas, sans conscience cognitive, comment pourrait-il y avoir des conventions telles que ‘ceci est vu’, ‘ceci est entendu’, ‘ceci est connu’ ? C’est pourquoi il est dit ‘tout comme’ etc. Les conventions de voir etc. ne sont vraiment pas à réfuter dans ce monde. Cependant, ce qui est à réfuter ici est la conceptualisation des choses comme ayant une existence [intrinsèque], surimposée comme vérité par une grande confusion, qui est la cause de toutes les souffrances du samsara. Il n’y a donc pas de faute. De plus, à ce que vous dites : ‘S’il n’y avait pas non plus d’erreur…’ etc., il faut aussi répondre…”
B. Explication combinée
- Base de la discussion : Les trois commentaires abordent la question de ce qui doit ou ne doit pas être réfuté dans notre expérience ordinaire.
- Point principal : Ils s’accordent sur le fait que les expériences conventionnelles (voir, entendre, connaître) ne sont pas à nier.
- Véritable objet de la réfutation : L’attachement à l’existence intrinsèque des phénomènes, identifié comme la cause de la souffrance.
- Clarification : Les commentaires précisent que la négation porte sur la saisie des phénomènes comme intrinsèquement réels, non sur leur simple apparence conventionnelle.
C. Glosse mot à mot de la strophe
ཇི་ལྟར་ - tout comme མཐོང་ - voir ཐོས་ - entendre ཤེས་པ་ - connaître དག - pluriel འདིར་ - ici ནི་ - marqueur d'emphase དགག་པར་ - réfuter བྱ་ - faire མིན་ - ne pas être ཏེ་ - connecteur འདིར་ - ici ནི་ - marqueur d'emphase སྡུག་བསྔལ་ - souffrance རྒྱུར་ - comme cause གྱུར་པ་ - devenu བདེན་པར་ - comme vrai རྟོག་པ་ - conception བཟློག་ - réfuter བྱ་ - faire ཡིན་ - êtreD. Traduction simple
“On ne doit pas nier ce qu’on voit, entend et connaît. Ce qu’il faut réfuter, c’est la croyance en leur existence réelle qui cause la souffrance.”
E. Traduction littérale en strophe
De même que le voir, l’entendre et le connaître
Ici ne sont pas à réfuter,
Ici, ce qui est devenu cause de souffrance,
La conception comme vrai est à réfuter.F. Traduction fluide en strophe
Les perceptions ordinaires ne sont pas à nier,
Ce monde tel qu’il nous apparaît ;
Mais la croyance en leur réalité
Cause nos maux - voilà ce qu’il faut rejeter.
